Những động thái của Nga trong việc tiếp quản tài sản của các công ty nước ngoài đang đặt ra một thách thức lớn cho các doanh nghiệp phương Tây. Khi tình hình địa chính trị tiếp tục biến động, hy vọng về một sự trở lại mạnh mẽ của các doanh nghiệp này – đặc biệt là dưới nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump – dường như ngày càng xa vời.
Nga tiếp tục kiểm soát tài sản nước ngoài: Một xu hướng không thể đảo ngược?
Vào tháng 10/2024, trụ sở chính của Glavprodukt, một công ty chế biến thực phẩm hàng đầu tại Nga, đã bị tiếp quản bởi ba người tự xưng là ban lãnh đạo mới. Họ được cử đến từ Rosimushchestvo, cơ quan quản lý tài sản liên bang của Nga, theo một sắc lệnh của Tổng thống Vladimir Putin. Sắc lệnh này đặt Glavprodukt – thuộc sở hữu của Universal Beverage, một công ty Mỹ – dưới sự “quản lý tạm thời” của nhà nước Nga.
Glavprodukt không phải là trường hợp cá biệt. Hàng loạt doanh nghiệp nước ngoài, bao gồm tập đoàn bia Carlsberg của Đan Mạch và công ty năng lượng Fortum của Phần Lan, cũng đã bị Nga tiếp quản theo hình thức tương tự kể từ khi cuộc xung đột Nga – Ukraine nổ ra vào năm 2022.
Mặc dù Moscow từng tuyên bố rằng các doanh nghiệp phương Tây có thể quay trở lại, nhưng trên thực tế, chưa có công ty nào công khai kế hoạch tái đầu tư vào Nga.
“Quản lý tạm thời” hay tịch thu vĩnh viễn?
Chính quyền Nga gọi đây là “quản lý tạm thời”, nhưng thực tế lại cho thấy những công ty bị kiểm soát hầu như không có khả năng lấy lại tài sản của mình. Chủ sở hữu của Glavprodukt, Leonid Smirnov, sống tại Mỹ từ những năm 1970, đã mô tả tình trạng này là một cuộc “chiếm đoạt có hệ thống”.
“Vài tuần sau khi họ tiếp quản, tôi kiểm tra sổ đăng ký kinh doanh của Nga và thấy rằng công ty không còn thuộc về tôi nữa. Chủ sở hữu mới là một cơ quan của Liên bang Nga. Rõ ràng, đây không phải là sự thay đổi tạm thời,” Smirnov nói.
Tình trạng này không chỉ giới hạn ở các doanh nghiệp phương Tây. Ngay cả các công ty Nga cũng đang chịu chung số phận. Vào tháng 1/2025, một trong những nhà xuất khẩu ngũ cốc lớn nhất nước này, sân bay Domodedovo tại Moscow và nhiều kho hàng chiến lược đã bị nhà nước tiếp quản thông qua tòa án.
Công ty phương Tây mất trắng, không có cách nào lấy lại tài sản?
Với các sắc lệnh mới của chính phủ Nga, khả năng các doanh nghiệp phương Tây đòi lại tài sản ngày càng mờ nhạt. Tập đoàn Carlsberg từng lên kế hoạch bán cổ phần của mình tại Baltika Breweries, nhưng chỉ ba tuần sau, một sắc lệnh của Putin đã chuyển công ty này sang quyền kiểm soát của nhà nước. Cuối năm 2024, Carlsberg buộc phải bán cổ phần của mình với giá rẻ hơn nhiều so với giá trị thực.
Carlsberg mất kiểm soát hoàn toàn đối với Baltika từ ngày đầu tiên khi nhà nước tiếp quản. Theo CEO Jacob Aarup-Andersen, công ty không còn quyền truy cập vào dữ liệu tài chính hay báo cáo vận hành. “Chúng tôi đã mất tài sản đó một cách thực sự,” ông nói.
Tình hình tại Glavprodukt cũng tương tự. Kể từ khi bị tiếp quản vào tháng 10/2024, doanh số của công ty đã giảm 10%, một số đối tác kinh doanh đã ngừng hợp tác, và nhân viên không còn được nhận thưởng cuối năm. Theo một nguồn tin nội bộ, việc tái cơ cấu công ty có thể chỉ là cái cớ để ép buộc bán lại với giá rẻ.
Triển vọng nào cho các doanh nghiệp phương Tây tại Nga?
Dưới thời Donald Trump, nếu Mỹ nối lại quan hệ thương mại với Nga và dỡ bỏ lệnh trừng phạt, một số người hy vọng rằng các công ty phương Tây có thể quay trở lại. Tuy nhiên, chuyên gia Septimus Knox từ công ty tư vấn rủi ro S-RM cảnh báo rằng điều này là không thực tế:
“Một khi doanh nghiệp bị đưa vào diện ‘quản lý tạm thời’, số phận của nó gần như đã được định đoạt.”
Bên cạnh đó, Nga cũng đang xây dựng một bộ luật mới, cho phép chính phủ tịch thu tài sản của các công ty Mỹ và châu Âu để bù đắp cho những tổn thất do các lệnh trừng phạt gây ra. Điều này sẽ khiến các doanh nghiệp phương Tây ngày càng khó có cơ hội lấy lại tài sản của mình.
Lời cảnh báo cho các doanh nghiệp toàn cầu
Sự việc tại Nga là một hồi chuông cảnh báo đối với các công ty quốc tế về rủi ro địa chính trị khi đầu tư vào các thị trường không ổn định. Khi chính trị chi phối kinh doanh, những tập đoàn lớn có thể mất hàng tỷ USD mà không có cách nào bảo vệ tài sản của mình.
Đối với các doanh nghiệp phương Tây, đây là bài học đắt giá về sự bất ổn trong môi trường pháp lý Nga, nơi mà một sắc lệnh có thể thay đổi hoàn toàn quyền sở hữu chỉ sau một đêm.
Thế giới – 6am.vn
