Chuyện tưởng như “căng như dây đàn” giữa Iran và Mỹ về chương trình hạt nhân lại bất ngờ có tiến triển. Sau hàng loạt những tháng ngày căng thẳng, hai bên vừa đạt được một bước đột phá quan trọng khi cùng đồng thuận bắt tay xây dựng khung thỏa thuận mới. Địa điểm diễn ra không phải ở Washington hay Tehran, mà là tại Rome – thủ đô lãng mạn nay trở thành tâm điểm của cuộc mặc cả ngoại giao nóng bỏng bậc nhất thế giới.
Đàm phán gián tiếp, nhưng kết quả rất thật
Trong một buổi đàm phán kéo dài hơn 4 giờ đồng hồ, Ngoại trưởng Iran Abbas Araqchi đã gặp đặc phái viên của Tổng thống Trump, Steve Witkoff – tất nhiên là qua trung gian Omani, chứ hai bên vẫn chưa “ngồi chung mâm”. Tuy nhiên, điều đó không ngăn cản cuộc trò chuyện diễn ra trong “bầu không khí xây dựng” – theo lời ông Araqchi.
Kết quả? Không chỉ là những lời hoa mỹ. Hai bên đã thống nhất sẽ chuyển sang giai đoạn đàm phán chuyên sâu hơn, khi các chuyên gia sẽ gặp nhau vào thứ Tư tới tại Oman để bắt đầu soạn thảo khung thỏa thuận.
Araqchi nhấn mạnh rằng, tuy không thể nói là lạc quan hoàn toàn, nhưng không khí hiện tại đủ để tiếp tục cuộc chơi. Cẩn trọng, dè dặt, nhưng rõ ràng là đã có ánh sáng nơi cuối đường hầm.
Vì sao Iran và Mỹ lại “ngồi lại với nhau”?
Thật ra, không có nhiều sự lựa chọn. Iran muốn dỡ bỏ các lệnh trừng phạt quốc tế để vực dậy nền kinh tế đang suy yếu, còn Mỹ – mà cụ thể là Tổng thống Trump – thì một lần nữa nhấn mạnh quan điểm: “Iran không được phép có vũ khí hạt nhân.” Dưới thời ông Trump, Mỹ đã rút khỏi thỏa thuận hạt nhân 2015 (JCPOA), khiến căng thẳng bùng lên mạnh mẽ từ năm 2018 đến nay.
Tuy nhiên, giờ đây khi những nguy cơ về leo thang xung đột trong khu vực ngày càng rõ ràng, cả hai bên đều có lý do để “giảm nhiệt” và thử đặt lại vấn đề.
Lằn ranh đỏ của Iran vẫn còn nguyên
Đáng chú ý, một quan chức cấp cao Iran cho biết nước này sẽ không nhượng bộ về các “lằn ranh đỏ”:
Không tháo dỡ hệ thống máy ly tâm làm giàu uranium
Không ngừng việc làm giàu uranium hoàn toàn
Không hạ mức uranium đã làm giàu xuống thấp hơn quy định của thỏa thuận năm 2015
Điều này chứng tỏ dù đồng ý đàm phán, Iran vẫn giữ vững lập trường cốt lõi về quyền phát triển năng lượng hạt nhân hòa bình.
Israel và bóng đen đằng sau
Một yếu tố không thể bỏ qua trong bức tranh này là Israel. Quốc gia đồng minh thân cận của Mỹ không hề ủng hộ việc khôi phục thỏa thuận 2015 và thậm chí đã úp mở khả năng tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran nếu cảm thấy bị đe dọa.
Điều đó khiến cho cuộc chơi ngoại giao giữa Mỹ và Iran càng thêm căng thẳng – vì bất kỳ sai lầm nào cũng có thể châm ngòi cho một cuộc xung đột mới.
Tạm kết: Hòa bình là trò chơi của những người kiên nhẫn
Dù còn rất nhiều điều phải bàn, nhưng ít nhất lần này cả Iran và Mỹ đều cho thấy họ sẵn sàng tiến thêm một bước – dù nhỏ nhưng quan trọng. Trong thời đại mà các cuộc đối thoại thường kết thúc bằng những dòng tweet hay các màn công kích truyền thông, việc hai bên lặng lẽ đàm phán thông qua bên thứ ba cũng đủ khiến thế giới nín thở chờ đợi.
Liệu lần này, thỏa thuận mới có thể thành hiện thực? Hay lại là một chương mới của cuộc chơi kéo dài suốt hơn một thập kỷ qua? Câu trả lời sẽ phụ thuộc rất nhiều vào những buổi làm việc tiếp theo tại Oman.
Thế giới – 6am.vn
